Ciąża jest szczególnym czasem w życiu każdej kobiety. Odpowiada ona wówczas nie tylko za siebie, ale także za rozwijające się w niej dziecko. Na przebieg ciąży ma wpływ wiele czynników, a jednymi z ważniejszych są przyjmowane w tym czasie leki. Część z nich jest całkowicie bezpieczna, inne stanowią ogromne zagrożenie dla płodu. Przeczytaj ten artykuł i sprawdź, jakich leków unikać w ciąży.
Leki a ciąża – postępuj rozważnie!
W ciąży wiele substancji stanowi zagrożenie dla rozwijającego się płodu. Jednymi z powszechniejszych są leki. Mogą one oddziaływać negatywnie na dziecko poprzez różne mechanizmy. Szkodliwe działanie leków na dziecko obejmuje:
- działanie teratogenne – czyli powodowanie powstawania wad wrodzonych u dziecka,
- działanie mutagenne – wywoływanie mutacji genetycznych,
- działanie karcinogenne – pobudzające powstawanie nowotworów,
- ograniczanie wzrostu wewnątrzmacicznego,
- wywoływanie poronień lub przedwczesnych porodów.
To czy leki wywołają wadę wrodzoną, zależy od kilku czynników:
- okres ciąży, w którym występuje narażenie na lek – największe ryzyko wad jest obserwowane w pierwszych 8 tygodniach ciąży. Jest to okres zarodkowy, w którym powstają zawiązki wszystkich narządów. Są one wówczas najbardziej wrażliwe na wszystkie toksyny. W kolejnych tygodniach ciąży wady wrodzone mogą dalej powstawać, ale zwykle nie są aż tak nasilone (uszkodzony narząd może spełniać swoją funkcję w ograniczonym stopniu),
- czas ekspozycji na lek – im dłuższy, tym ryzyko wad większe,
- dawka leku przyjęta przez ciężarną – im większa, tym ryzyko wad rośnie.
Leki niewskazane w ciągu całej ciąży
Aby ocenić, które leki są bezpieczne, a które stanowią zagrożenie dla ciąży, stworzono klasyfikację leków pod względem bezpieczeństwa ich stosowania w okresie ciąży. Została ona zaproponowana przez Agencję do spraw Żywności i Leków (FDA) w USA. Dzieli się w niej leki na 5 kategorii:
- kategoria A – badania leków z tej grupy przeprowadzone u kobiet w ciąży, nie wykazały szkodliwego działania na płód,
- kategoria B – leki z tej grupy są względnie bezpieczne dla płodu. Badania na zwierzętach nie wykazały ryzyka dla płodu, bez badań u kobiet ciężarnych lub w badaniach na zwierzętach leki były szkodliwe, ale nie potwierdziły tego badania kobiet ciężarnych,
- kategoria C – znajdują się tutaj leki, które mogą powodować uszkodzenia płodu. Stosuje się tylko wtedy, gdy potencjalne korzyści przewyższają ryzyko dla płodu,
- kategoria D – obejmuje leki o udokumentowanym ryzyku uszkodzenia płodu, ale korzyści ze stosowania mogą usprawiedliwiać ich podanie,
- kategoria X – leki całkowicie zabronione w ciąży, bez względu na sytuacje.
Tak więc leki z kategorii A i B można uznać za bezpieczne dla płodu. Te z kategorii C i D są stosowane jedynie w wyjątkowych sytuacjach „wyższej konieczności”. Leki z kategorii X nigdy nie powinny zostać podane kobiecie w ciąży. Należą do nich:
- pochodne witaminy A – retinoidy (izotretynoina),
- leki przeciwnowotworowe,
- leki przeciwkrzepliwe – warfaryna, acenokumarol,
- leki na wysoki cholesterol – atorwastatyna,
- leki hormonalne – np. finasteryd.
Popularne leki bez recepty
Mimo iż jakiś lek jest dostępny bez recepty, nie musi to wcale oznaczać, że jest bezpieczny dla płodu. W pierwszym trymestrze ciąży przyjmowanie każdego z leków bez konieczności jest niewskazane. W razie wątpliwości, czy dany preparat dostępny bez recepty jest bezpieczny dla ciąży, należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Przykłady leków dostępnych bez recepty, które są niewskazane w ciąży:
- kwas acetylosalicylowy – stosowany przeciwbólowo i przeciwzapalnie,
- pseudoefedryna – stosowany w grypie i przeziębieniu,
- leki stosowane na kaszel,
- inhibitory pompy protonowej – na zgagę.
Leki dozwolone przy nudnościach i wzdęciach
Nudności i wymioty są jednymi z najczęstszych dolegliwości, z jakimi zmagają się kobiety w ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze. W celu łagodzenia tych nieprzyjemnych objawów można przyjmować kilka rodzajów leków, które są bezpieczne dla rozwijającego się dziecka. Należą do nich:
- pirydoksyna, czyli witamina B6,
- leki przeciwalergiczne, będące antagonistami receptora H1 pierwszej generacji np. dimenhydrinat, prometazyna,
- metoklopramid.
Leki dopuszczalne w określonych sytuacjach:
- antagoniści receptora serotoninowego – ondansetron,
- sterydy.
Leki na zgagę w ciąży
Zgaga to kolejny częsty problem po nudnościach i wzdęciach. Pojawia się już w początkowym okresie ciąży i utrzymuje niekiedy przez cały okres jej trwania. W przypadku tej dolegliwości dozwolone są jedynie leki zobojętniające:
- związki glinu,
- kwas alginowy.
Połknięte neutralizują nadmiar kwasu solnego w żołądku, będącego przyczyną zgagi. Leki niezalecane w leczeniu refluksu żołądkowo- przełykowego (czyli właśnie zgagi) w czasie ciąży to:
- leki osłaniające – sukralfat,
- antagoniści receptora H2,
- inhibitory pompy protonowej.
Na koniec należy podkreślić, że kobiety w ciąży nie powinny przyjmować nieznanych leków bez konsultacji z lekarzem. Nie wiadomo bowiem, jaki to będzie miało wpływ na ciąże.