Od sprawności stóp w dużej mierze zależy nasza sprawność. Na stopach opiera się ciężar całego ciała. Ich nieprawidłowa budowa może być przyczyną bólu nóg, obrzęku stóp i łydek, skrzywienia kręgosłupa, niekiedy nawet uniemożliwia stanie i chodzenie. Dlatego o stopy należy wyjątkowo dbać już od dziecka. Jedną z najczęściej spotykanych i jednocześnie często lekceważonych wad postawy jest płaskostopie, popularnie zwane platfusem. Szacuje się, że może na nie cierpieć nawet do 40% ludzi. Jak je rozpoznać i skorygować?
Płaskostopie to zniekształcenie stopy polegające na obniżeniu się jej sklepienia, w wyniku czego staje się ona płaska. Prawidłowo zbudowana stopa nie dotyka podłoża całą powierzchnią. Jej kości tworzą łuk. Przy płaskostopiu prawie cała stopa przylega do podłoża. Kości w takiej stopie są ułożone w linii prostej. Wyróżniamy dwa rodzaje płaskostopia:
- podłużne – jest wynikiem obniżenia łuku podłużnego stopy tak, że cała podeszwa stopy zaczyna dotykać podłoża,
- poprzeczne – jest skutkiem obniżeniem sklepienia poprzecznego stopy, stopa robi się szeroka (wynikiem płaskostopia poprzecznego często jest paluch koślawy, czyli haluks).
Jakie są główne przyczyny płaskostopia?
Płaskostopie może wystąpić w każdym wieku. Przy czym platfusem u dzieci do 4. roku życia nie trzeba się przejmować. Stopy malucha są naturalnie spłaszczone, gdyż zgłębienie wypełnia poduszeczka tłuszczowa, mięśnie są jeszcze słabe, a wiązadła wiotkie. Wraz z rozwojem dziecka takie płaskostopie zanika. Jeśli po ukończeniu 5. roku życia zmian na lepsze nie widać potrzebne będą wkładki i ćwiczenia. Zaniedbane tej wady postawy u dziecka może doprowadzić do nieodwracalnych zmian, z którymi będzie musiało borykać się przez całe życie.
Płaskostopie najczęściej dotyczy najmłodszych, ale także stopy dorosłego człowieka mogą ulec zniekształceniu. Główne przyczyny platfusa to:
- nieodpowiednie obuwie, chodzenie w butach na wysokich obcasach,
- nadwaga,
- nadmierne obciążenia stóp, np. stojąc długo na twardym podłożu,
- osłabienie mięśni i wiązadeł,
- wrodzona wiotkość więzadeł stopy.
Co powinno zaniepokoić?
Pozostawiony ślad bosej stopy na piasku, albo mokrej na podłodze może zdradzić platfusa. Jeśli w odcisku brakuje wklęśnięcia, to może to świadczyć o płaskostopiu. Dużo powiedzą też buty. O platfusie może świadczyć obuwie wykoślawione do środka lub na zewnątrz, albo mocniej zdarty z jednej strony obcas.
Trzeba też często oglądać stopy i jeśli nie mają one wyraźnego łuku, najlepiej wybrać się do ortopedy. Lekarz, który dysponuje podoskopem szybko zdiagnozuje każdą wadę.
Jak leczy się płaskostopie?
Zwykle zachowawczo. Trzeba ćwiczyć mięśnie stóp, nosić dobrze dobrane buty i wkładki ortopedyczne. Tylko w ciężkich przypadkach przeprowadza się leczenie operacyjne.
Wkładki powinny być dobrane prze lekarza, który oceni stopień zaawansowania zmian. Bez konsultacji ze specjalistą lepiej ich nie stosować, bo zamiast pomóc, zaszkodzą – mogą osłabić rozwój i siłę mięśni, które w sposób naturalny mają kształtować stopę.
Odpowiednie ćwiczenia korekcyjne także zleci lekarz. Ćwiczyć trzeba codziennie kilkanaście minut. Bez gimnastyki noszenie wkładek nie ma sensu, bo poza butem noga wraca do swojej pozycji.
Ćwiczenia na płaskostopie
Oto kilka propozycji ćwiczeń (w formie zabawy), które pomogą wzmocnić sklepienie stopy:
- chodzenie na palcach, piętach i zewnętrznych krawędziach stóp (w tym ostatnim wypadku palce powinny być zagięte w taki sposób, by na wewnętrznej części stopy tworzył się łuk),
- zwijanie palcami stóp np. chusteczki leżącej na podłodze lub ręcznika,
- chwytanie i podnoszenie palcami stóp drobnych przedmiotów z podłogi,
- klaskanie stopami,
- w siadzie na podłodze chwytanie piłki podeszwami stóp i wrzucanie jej przed siebie,
- rysowanie palcami stóp,
- zdejmowanie skarpetki z prawej nogi palcami lewej i na odwrót.
Ćwiczenia wykonujemy bosymi stopami.
Warto wiedzieć: mięśnie możemy stymulować chodząc boso po nierównej nawierzchni, np. po trawie, piasku czy puszystym dywanie. Chodzenie boso po twardej, drewnianej podłodze lub terakocie wcale nie jest dobre.
Jak zapobiegać płaskostopiu u dzieci?
O to, by dziecko nie miało płaskostopia trzeba dbać od pierwszych dni po jego urodzeniu.
- Nie można przekarmiać dziecka, bo otyłość sprzyja obciążaniu stopy i często jest przyczyną rozwoju płaskostopia.
- Ubranka dla malucha (śpioszki, skarpetki, buciki) powinny być na tyle szerokie, by niemowlę miało w nich swobodę poruszania stópkami, co stymuluje rozwój mięśni stopy.
- Można delikatnie bawiąc się z dzieckiem ćwiczyć jego stopki, np. Delikatnie łaskocząc podeszwy stóp. Dziecko wtedy odruchowo zgina paluszki i ćwiczy mięśnie.
- Gdy maluch zaczyna stawiać pierwsze kroki musi mieć dobrze dobrane, wygodne obuwie.
