Profil tarczycowy – jakie badania pozwolą wykryć choroby tarczycy?

Chora tarczyca może dawać bardzo nieswoiste i nieprzyjemne objawy, które często są mylone z innymi jednostkami chorobowymi. Endokrynolodzy, czyli lekarze, którzy zajmują się układem dokrewnym, mają jednak w zanadrzu szereg badań, które mogą zlecić, by poszerzyć diagnostykę objawów niepokojących pacjenta. Dowiedz się jakie badania są niezbędne, by zbadać kondycję swojej tarczycy.

Tarczyca – sygnały alarmowe

Tarczyca jest jednym z gruczołów dokrewnych, niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wydziela hormony – tyroksynę (T4) i trijodotyroninę (T3). Poprzez działanie tych hormonów ma ona wszechstronny wpływ na równowagę ustroju. Odgrywa szczególną rolę w regulacji metabolizmu i wzrastaniu ciała. Choroby tarczycy są dość często występującymi zaburzeniami. W ich przebiegu może dochodzić zarówno do zmniejszenia ilości wydzielanych hormonów, jak i do zwiększenia produkcji. W pierwszym przypadku określa się to mianem niedoczynności tarczycy (gdy jest niedobór hormonów tarczycy), a w drugim nadczynnością (tutaj hormonów jest za dużo). Oba te zaburzenia równowagi hormonalnej charakteryzują się specyficznym zestawem objawów.

Sygnałami alarmowymi niedoczynności tarczycy są:

• nadwrażliwość na zimno,
• spowolnienie, niechęć do działania,
• pojawianie się przewlekłych zaparć,
• obrzęki powiek, twarzy (twarz o grubych rysach), rąk i nóg,
• szorstka, chłodna i blada skóra,
• suche i łamliwe włosy, wypadające w okolicy brwi,
• wolna akcja serca, wysokie ciśnienie rozkurczowe krwi.

Sygnały alarmowe nadczynności tarczycy stanowią niejednokrotnie odwrotność obserwowanych przy niedoczynności i są to:

• nietolerancja ciepła,
• pobudzenie, ciągłe zdenerwowanie, niemożność utrzymania koncentracji,
• wilgotna i ciepła skóra,
• wzmożona potliwość,
• wypadanie włosów,
• skłonność do biegunek,
• szybka akcja serca, niskie ciśnienie rozkurczowe krwi.

Diagnostyka chorób tarczycy

Diagnostyką schorzeń tarczycy zajmuje się lekarz endokrynolog. Podstawę procesu diagnostycznego stanowią odpowiednio zebrany wywiad i wykonane badanie fizykalne. Pozwalają one bowiem stwierdzić większość z wyżej opisanych objawów zarówno niedoczynności jak i nadczynności tarczycy. Oprócz tego lekarz w niektórych sytuacjach może stwierdzić powiększenie gruczołu tarczowego. Dokonuje także pomiaru ciśnienia. W niektórych sytuacjach wykonuje USG tarczycy. W dalszej kolejności zleca badania laboratoryjne z krwi, czyli oznaczenie poziomu TSH i hormonów tarczycy – FT3 i FT4. Oprócz tego morfologie i inne podstawowe badania. W zależności od wyników powyższych badań dalsza diagnostyka chorób tarczycy uwzględnia:

• wykrywanie przeciwciał przeciwtarczycowych,
• scyntygrafia tarczycy/badanie jodochwytności,
• biopsja tarczycy.

Kiedy należy wykonać badania na tarczycę?

Badania na tarczyce powinno wykonywać się regularnie, nawet przy braku odczuwania objawów. Są one podstawowe, wykonywane także okresowo w ramach badań do pracy. Oprócz tego należy niezwłocznie udać się do lekarza przy zaobserwowaniu jakichkolwiek niepokojących objawów. Badania wykonuje się także w poniższych sytuacjach:

• w ramach monitorowania leczenia niedoczynności jak i nadczynności tarczycy,
• w monitorowaniu leczenia wola lub raka tarczycy,
• jako badanie przesiewowe w kierunku wrodzonej niedoczynności tarczycy (tutaj ma znaczenie TSH),
• na początku ciąży.

Czym jest profil tarczycowy?

Ogół badań oceniających funkcje tarczycy określany jest mianem profilu tarczycowego. Stanowi oznaczenie we krwi zestawu substancji, na który składają się:

• TSH – substancja wydzielana przez przysadkę, pobudza wydzielanie hormonów tarczycy. Oznaczenie TSH jest badaniem przesiewowym, ponieważ nawet niewielkie zmiany poziomów hormonów tarczycy (T3 i T4), powodują duże wahania w stężeniu TSH,
• FT3 i FT4 – są to wolne frakcje hormonów tarczycy (T3 i T4), niezwiązane z białkami. Przy czym za najbardziej przydatne klinicznie uznaje się poziom FT4,
• Przeciwciała przeciwtarczycowe:
  • Przeciwko receptorowi TSH (anty-TSHR) – wykorzystuje się je w diagnozowaniu nadczynności tarczycy na podłożu choroby Gravesa-Basedowa,
  • Przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i tyreoglobulinie (anty-Tg) – w diagnostyce niedoczynności tarczycy związanej z autoimmunologicznym zapaleniem (choroba Hashimoto).

Dieta i aktywność fizyczna jako wspomaganie terapii chorób tarczycy

W niedoczynności i nadczynności tarczycy leczenie zastosowane przez lekarza stanowi podstawę. Zazwyczaj polega ono na regularnym przyjmowaniu hormonów tarczycy w tabletce w niedoczynności i stosowaniu leków przeciwtarczycowych w nadczynności. Terapie prowadzi specjalista – lekarz endokrynolog. Dieta i aktywność fizyczna są niejako uzupełnieniem. Odpowiedni sposób odżywiania nie zastąpi leków, ale może poprawiać funkcjonowanie organizmu. Dieta powinna być bogata w owoce i warzywa, ryby morskie, produkty zbożowe pełnoziarniste i rośliny strączkowe. Należy spożywać regularnie 4-5 posiłków dziennie. Ważne jest ograniczenie niektórych pokarmów, hamujących działanie tarczycy, takich jak:

• kapusta,
• brukselka,
• brokuł,
• jarmuż,
• kalafior.

Oprócz tego warto suplementować w miesiącach jesienno-zimowych witaminę D. W początkowym etapie leczenia niedoczynności tarczycy problemem mogą być zaparcia. Aby je łagodzić, zaleca się picie około 2 litrów płynów i spożywanie dużej ilości błonnika.

Aktywność fizyczna poprawia zdrowie psychiczne i fizyczne. W etapie wyrównywania funkcji tarczycy należy jednak ograniczać wysiłek. Wskazane są niezbyt forsowne spacery czy jazda na rowerze. Lekki sport korzystnie wpływa na stan zarówno zdrowia fizycznego jak i psychicznego. W razie wątpliwości należy zawsze konsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym.