Depresja jako zespół chorobowy stanowi jeden z najczęstszych stanów patologicznych spotykanych w całej medycynie. Choroba ta dotyka ludzi w różnym wieku, niezależnie od płci czy statusu społecznego. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to czwarta najpoważniejsza choroba na świecie i jedna z głównych przyczyn samobójstw. Eksperci przewidują, że do 2030 roku stanie się najczęściej diagnozowaną jednostką chorobową. Szacuje się, że na świecie na depresję choruje 350 milionów ludzi, w Polsce zaś około 4 miliony.
Czym jest depresja?
Depresję można rozumieć na wiele sposobów. Przede wszystkim jako chorobę, która może powodować u chorego ogromne cierpienie, odbierać radość życia i utrudniać lub uniemożliwiać normalne funkcjonowanie w domu, w pracy czy w szkole. Depresja jest chorobą, która w wielu przypadkach prowadzi do samobójstwa.
W podręczniku psychiatrii prof. Marka Jaremy możemy przeczytać, iż jest to sposób reakcji organizmu generowany przez ośrodkowy układ nerwowy, który występuje u znacznej części populacji ludzkiej. Z kolei w podręczniku redagowanym przez prof. Agatę Szulc i prof. Piotra Gałeckiego, autorzy podkreślają, iż podstawową cechą depresji jest negatywny odbiór obrazu własnej osoby w aspekcie poznawczym i emocjonalnym, a co za tym idzie pesymistyczne przekonania i oczekiwania oraz przykre emocje wynikające z negatywnej samooceny.
Czym NIE jest depresja?
Czasami w potocznej mowie używamy sformułowania że ,,ktoś ma deprechę”. Często jednak opisywany stan nie ma wiele wspólnego z epizodem depresyjnym. Każdy człowiek ma prawo do złego humoru, do płaczu, do gorszego dnia. Są sytuacje, w których złe samopoczucie jest stanem normalnym, przewidywalnym. Zaliczymy do nich zerwanie z partnerem, śmierć członka rodziny lub innej bliskiej osoby, utratę stanowiska pracy. Aby rozpoznać epizod depresyjny, objawy muszą trwać minimum 14 dni. W przypadku żałoby objawy depresyjne trwają około dwóch miesięcy. Zwykle nie jest wówczas konieczne leczenie.
Objawy depresji
W Polsce i innych krajach europejskich w trakcie diagnostyki chorób i zaburzeń psychicznych posługujemy się Międzynarodową Klasyfikacją Chorób ICD-10. Zgodnie z jej założeniami, objawy depresji dzielimy na główne i dodatkowe.
Do głównych objawów depresji zaliczamy:
- obniżenie nastroju,
- utratę zainteresowań i zdolności radowania się zwaną anhedonią,
- zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności.
Do dodatkowych objawów depresji zaliczamy:
- osłabienie koncentracji i uwagi,
- niską samoocenę i małą wiarę w siebie,
- poczucie winy i małej wartości,
- pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości,
- myśli i czyny samobójcze,
- zaburzenia snu,
- zmniejszony apetyt.
Aby stwierdzić występowanie epizodu depresyjnego musimy przez conajmniej 2 tygodnie obserwować conajmniej dwa objawy główne oraz dwa objawy dodatkowe.
Ciekawym zagadnieniem jest depresja u mężczyzn. Panowie często nie wpisują się w „typowy” obraz choroby. Na pierwszy plan wysuwa się u nich wzrost agresywności, impulsywności, drażliwości i irytacji, nadużywanie substancji psychoaktywnych, podejmowanie zachowań ryzykownych, spadek odporności na stres, wycofanie z bliskich relacji z rodziną, z przyjaciółmi, z kolegami. Mogą też występować objawy somatyczne czyli „z ciała”, takie jak kołatanie serca czy dolegliwości gastryczne.
Wybrane rodzaje zespołów depresyjnych
Depresja melancholiczna
Najbardziej „typowy” zespół objawów depresji. W depresji melancholicznej mamy do czynienia z przejmującym smutkiem, niemożnością odczuwania przyjemności w sytuacjach które dotychczas były przyjemne, gorszym samopoczuciem w godzinach porannych, wczesnym wybudzaniem się ze snu, brakiem apetytu i chudnięciem, a także z niepokojem.
Depresja atypowa
W przeciwieństwie do depresji melancholicznej, charakteryzuje się nadmiernym apetytem oraz zwiększoną potrzebą snu. Chorzy zgłaszają gorsze samopoczucie w godzinach wieczornych.
Depresja psychotyczna
To rodzaj depresji, w której oprócz objawów typowych, występują objawy psychotyczne, zwykle w postaci urojeń. Urojenia to fałszywe przekonania, co do których pacjent nie jest krytyczny, nawet gdy przedstawia mu się najbardziej racjonalne argumenty. Mogą być to urojenia winy, wówczas chory jest przekonany, że przez niego wydarzył się jakiś kataklizm, podczas gdy tak naprawdę nie miał on żadnego wpływu na to wydarzenie. Urojenia mogą też dotyczyć bardzo złej sytuacji finansowej pacjenta, podczas gdy jego majątkowi nic nie zagraża.
Depresja maskowana
Pacjenci z tym typem depresji w pierwszej kolejności zgłaszają się do lekarza z objawami „z ciała”. Skarżą się na dolegliwości gastryczne, na problemy z sercem czy trudności w zasypianiu. Po wykluczeniu schorzeń somatycznych są odsyłani do lekarza psychiatry. Dobrze zebrany wywiad pozwala”wyłapać” objawy psychiczne, które towarzyszą objawom somatycznym. W takich sytuacjach dobrze dobrane leki przeciwdepresyjne pozwalają zredukować zarówno objawy somatyczne, jak i psychiczne.
Depresja sezonowa
Wiąże się z reakcją organizmu na deficyt światła słonecznego, i jak nie trudno się domyślić, występuje wyłącznie w okresie jesienno-zimowych. Pomocna w leczeniu depresji sezonowej może być fototerapia.
Depresja u osób w wieku podeszłym
Często przebiega z odwracalnym ograniczeniem funkcji poznawczych. Chory ma duże trudności z koncentracją czy z zapamiętywaniem nowych informacji. Na skutek leczenia przeciwdepresyjnego można zaobserwować poprawę w zakresie płynności procesów poznawczych.
Zespół dysforyczny przedmiesiączkowy
Obniżony lub zmienny nastrój, drażliwość, nasilenie lęku oraz zaburzenia snu i apetytu występują w związku z cyklem miesięcznym. Pojawiają się tydzień przed miesiączką i utrzymują się do tygodnia po jej zakończeniu.
Depresja poporodowa
Ma wpływ zarówno na samopoczucie matki, jak i na rozwój niemowlęcia. Rozwija się zwykle na przełomie pierwszego i drugiego miesiąca życia dziecka. Do czynników ryzyka rozwoju depresji poporodowej zaliczyć możemy brak wsparcia partnera, brak wsparcia społecznego, złą sytuację materialną, brak doświadczenia w opiece nad dzieckiem, złe relacje małżeńskie, samotne macierzyństwo, zagrożoną ciążę, niechcianą ciążę, trudną historię położniczą, zaburzenia psychiczne w przeszłości, zaburzenia psychiczne występujące rodzinnie, specyficzne cechy osobowości czy chorobę dziecka.
Przyczyny depresji
Na rozwój depresji wpływ może mieć wiele czynników, począwszy od genetycznych i biologicznych, poprzez specyficzne cechy osobowości danego człowieka, umiejętność radzenia sobie ze stresem, poziom wsparcia społecznego, dostępność zasobów i sprawnych mechanizmów obronnych, aż po wydarzenia życiowe na które mamy lub nie mamy wpływu.
Sposoby leczenia depresji
W leczeniu depresji wykorzystuje się przede wszystkim leki przeciwdepresyjne oraz psychoterapię. W określonych przypadkach wdraża się inne metody, takie jak fototerapia, zabiegi elektrowstrząsowe lub przezczaszkowa stymulacja elektromagnetyczna. Leki przeciwdepresyjne są wydawane na receptę. Leczenie farmakologiczne pacjent planuje wraz z lekarzem psychiatrą lub lekarzem Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Zarówno psychiatra, jak i lekarz rodzinny, mogą przepisać pacjentowi leki przeciwdepresyjne oraz wystawić skierowanie na wizytę u psychologa w ramach NFZ.
Jak pomóc osobie z depresją?
Pomoc i opieka nad osobą cierpiącą z powodu depresji jest trudna, wymagająca cierpliwości i delikatności. Trzeba sobie zdawać sprawę, że dla osoby zmagającej się z opisywaną chorobą, pójście pod prysznic czy zrobienie zakupów może być wysiłkiem porównywalnym do wejścia na Rysy. Nie należy lekceważyć skarg, umniejszać im. Twierdzenia typu „daj spokój, przesadzasz” czy „inni mają gorzej, weź się w garść” z reguły przynoszą więcej szkody niż pożytku. Chory słysząc je czuje się nierozumiany. Lepiej zapewnić o swojej obecności, o chęci pomocy, na przykład wypowiadając zdania „Jestem przy Tobie, widzę że źle się czujesz. Jeżeli mogę Ci jakoś pomóc daj mi znać”.
Źródła:
- https://www.gov.pl/web/wsse-krakow/swiatowy-dzien-walki-z-depresja-2021
- Gałecki P, Szulc A. Psychiatria. Edra Urban & Partner, Wrocław 2018
- Jarema M. Psychiatria. PWZL, Warszawa 2017
- Jarema M. Standardy leczenia farmakologicznego niektórych zaburzeń psychicznych. VIA MEDICA, Gdańsk 2015
